मालवण किनारपट्टीवर नुकताच एक तरुण खोल समुद्रात मासेमारी करताना मृत्युमुखी पडल्याची दुर्दैवी घटना घडली. पावसाळ्यात मासेमारी बंदी असतानाही हा तरुण खोल समुद्रात गेला आणि परत आला नाही… या घटनेनं किनारपट्टीवरील मच्छीमार कुटुंबांच्या जगण्यासाठीच्या संघर्षावर पुन्हा एकदा प्रकाश टाकला आहे.
का असते पावसाळ्यात मासेमारी बंदी ?
दरवर्षी जून-जुलै ते ऑगस्टच्या काळात राज्य सरकार समुद्री प्रजातींच्या संवर्धनासाठी आणि मासे पैदास व्हावी म्हणून मासेमारीस बंदी घालते. ही बंदी खरोखर गरजेचीही आहे. पण प्रश्न असा आहे की, या काळात मासेमारीवर अवलंबून असलेल्या गरीब कुटुंबांचं काय?
खवळलेल्या समुद्रात जाण्यासाठी धोका का पत्करतात ?
ज्यांच्या घरात दुसरा उद्योग नाही, रोजचं उत्पन्न मासेमारीवरच अवलंबून आहे — ते मच्छीमार काय करणार? कर्जाचे हप्ते थकवायचे, घर चालवायचं, औषधपाणी करायचं तर काहीतरी कमवावं लागेलच ना? त्यामुळे अनेक तरुण मासेमारी बंदीच्या काळात लपूनछपून रात्रीच्या वेळी छोटी होडी घेऊन खोल समुद्रात जातात. कधी छोटे इंजिन बोट्स, सुरक्षा साधनं नाहीत, पावसाळ्यातील धोके वेगळेच! अशा वेळी जीवावर बेतण्याची शक्यता वाढते.
बंदी काळात सरकारकडून कारवाई होते का?
सांगायचं तर कायद्याप्रमाणे बंदी काळात मासेमारी केल्यास दंड, बोटी जप्त करणे अशी कारवाई शक्य आहे. पण प्रत्यक्षात प्रशासनाला हे माहित असतं की हे लोक उपासमारीमुळेच धोक्यात पाऊल टाकत आहेत. त्यामुळे मोठ्या ट्रॉलर्सवर काहीवेळा कारवाई केली जाते; पण लहान होड्यांना गप्प बसवून दिलं जातं किंवा दुर्लक्ष केलं जातं. पण यात जीव गमावला तर नुकसान फक्त त्या कुटुंबाचं होतं.
मच्छीमार कुटुंबांसाठी ठोस उपाय गरजेचे
मच्छीमार संघटनांनी अनेकदा सरकारला मागणी केली आहे की,
मासेमारी बंदी काळात प्रत्येक मच्छीमार कुटुंबाला ठराविक आर्थिक मदत मिळावी.
पावसाळ्यात पर्यायी रोजगार (माशांची प्रक्रिया, जाळी दुरुस्ती वर्कशॉप्स, कोल्ड स्टोरेजचे छोटे प्रकल्प) उपलब्ध करावेत.
सुरक्षा किट्स, विमा योजना प्रभावीपणे लागू कराव्यात.
आजवर थोड्याफार घोषणा झाल्या तरी अंमलबजावणीचा अभाव आहे. परिणामी, हा प्रश्न दरवर्षी तसाच समोर उभा राहतो.
सिंधुदुर्गसाठी काही तरी बदल व्हायला हवा ?
मासे वाचवणं महत्त्वाचंच आहे; पण माणूस वाचवणं जास्त महत्त्वाचं नाही का? पावसाळी मासेमारी बंदी काळात कोकणातील हजारो मच्छीमार कुटुंबांना जगण्यासाठी सरकारने ठोस योजना लागू करणं आता टाळता येणार नाही.
